آیا امکان بارداری با ذخیره کم تخمدان وجود دارد؟

ذخیره تخمدان به قابلیت باروری زن در صورت عدم وجود هرگونه مشکل در دستگاه تناسلی (لوله های فالوپ، رحم، واژن) اشاره دارد. ذخیره تخمدان عمدتاً به تعداد و کیفیت تخمک‌ها در تخمدان‌ها و میزان پاسخگویی فولیکول‌های آن به سیگنال‌های هورمونی از مغز بستگی دارد.

نوزادان دختر با ۵۰۰,۰۰۰ تا ۱ میلیون تخمک به دنیا می آیند. آترزی فولیکولی و تخمک گذاری منجر به کاهش تدریجی تعداد تخمک ها در طول زمان می شود و متعاقباً یائسگی رخ می دهد. ذخیره تخمدانی با سن رابطه معکوس دارد (و با افزایش سن، کاهش می یابد)، اما تنوع قابل توجهی در ذخیره تخمدان در بین زنان هم سن وجود دارد. [آترزی فولیکولی یک فرآیند مهم و انتخاب منفی در طول رشد و تکوین فولیکول های تخمدان است. عقیده بر این است که مرگ سلولی (آپوپتوز)، در این فرآیند دخیل است.

چرا در آزمایش یائسگی زودرس، FSH زیاد و AMH کم است؟

تست های ذخیره تخمدان، شامل تست های بیوشیمیایی و سونوگرافی تخمدان ها است.
آزمایش‌های بیوشیمیایی ذخیره تخمدان را می‌توان به اندازه‌گیری‌های استرادیول (E2)، هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) یا اینهیبین بی (Inhibin B) در فاز فولیکولی اولیه (روز سوم قاعدگی)، اندازه‌گیری هورمون آنتی‌مولرین (AMH) مستقل از روز-سیکل قاعدگی و تست‌های تحریک‌ تخمک گذاری، مانند تست چالش کلومیفن سیترات (CCCT) تقسیم کرد.
اندازه گیری های بیوشیمیایی ذخیره تخمدان برای اندازه گیری مستقیم یا غیرمستقیم تخمک یا ذخیره فولیکولار در نظر گرفته شده اند.

Inhibin B و AMH هورمون های گلیکوپروتئینی هستند که توسط فولیکول های کوچک تخمدان تولید می شوند و بنابراین معیار مستقیم مخزن فولیکولار هستند.

در حالی که AMH اساساً توسط فولیکول های بدوی، پره آنترال و اولیه ترشح می شود، اینهیبین B عمدتاً توسط فولیکول های پره آنترال ترشح می شود. با افزایش سن و کاهش تعداد فولیکول های تخمدان، غلظت AMH و اینهیبین B در فاز فولیکولار بدوی کاهش می یابد.

Inhibin-B توسط حلقه فیدبکی هیپوتالاموس- هیپوفیز- تخمدان تنظیم می شود و سنتز FSH از هیپوتالاموس را با مکانیسم فیدبک منفی تنظیم می کند. کاهش ترشح اینهیبین B منجر به کاهش فیدبک منفی مرکزی و در نتیجه افزایش ترشح FSH از هیپوفیز در اواخر فاز لوتئال و فولیکولار می شود. این افزایش سطح FSH به نوبه خود باعث شروع زودهنگام فاز رشد فولیکولار جدید و افزایش غلظت E2 می شود و در نهایت طول فاز فولیکولار و چرخه کلی کاهش می یابد. بدین ترتیب، از این آزمایشات هورمونی به عنوان نشانگر ذخیره تخمدان استفاده می شود.

آیا امکان باروری با وجود ذخیرۀ تخمدان کم یا نارسایی زودرس تخمدان وجود دارد؟

همانطور که در بالا گفته شد، AMH توسط فولیکول های کوچک در تخمدان ها تولید می شود. فولیکول، کیسه کوچک پر از مایعات و حاوی تخمک است. بر اساس تئوری متعارف، هرچه سطح AMH پایین تر باشد، فولیکول های کوچک کمتری وجود دارد و در نتیجه تخمک های کمتری در تخمدان ها باقی مانده است. در صورتی که سطح AMH در سنین کمتر از ۴۰ سال کمتر از ۳/۰ نانوگرم در میلی لیتر باشد، اغلب تشخیص کمبود یا کاهش ذخیره تخمدان یا نارسایی زودرس تخمدان داده می شود.

آیا یک زن می تواند با وجود کمبود AMH، ذخیرۀ تخمدانی کاهش یافته یا نارسایی زودرس تخمدان همچنان بارور شود؟
در پاسخ به سوال فوق باید بگوییم، گاهی اوقات در صورت درمان اصولی با طب سوزنی و گیاهان دارویی این عمل امکان پذیر است.

سطح AMH پایین دلالت بر این دارد که تعداد فولیکول های در حال رشد کمتری در یک سیکل وجود داشته است. این بدان معنا نیست که هیچ تخمکی در تخمدانها باقی نمانده و همچنین به معنای نارسایی تخمدانهای نیست. لازم است بدانیم که قبل از رسیدن فولیکولها به اندازه های کوچک (۲ تا ۵ میلی متر)، این فولیکول ها در ابعاد فوق العاده کوچک، یعنی اندازه های میکروسکوپی (۳۰ تا ۶۰ میکرومتر) و به نام فولیکول های اولیه باقی می مانند. این فولیکولهای اولیه مقدار قابل توجهی AMH تولید نمی کنند؛ بنابراین، غیر قابل تشخیص هستند، اما در هر صورت، در بافت تخمدان ها وجود دارند. فولیکول های اولیه حدود ۹ ماه در تخمدان ها سپری می کنند تا مراحل اولیه و ثانویه را طی کنند و به اندازه کافی بزرگ شوند تا به سایز فولیکولهای آنترال که در سونوگرافی قابل مشاهده هستند، برسند. در این سایز است که فولیکول آنترال شروع به تولید مقادیر قابل اندازه گیری AMH می کنند.

در اینجاست که استفاده اصولی از طب سوزنی و روش های نوین آن مثل الکتروآکوپانکچر، لیزر آکوپانکچر به همراه لیزر موضعی رحم و تخمدان (جهت افزایش انرژی این اعضا) می تواند به تخمک های ضعیف کمک کند. تنها یک فولیکول که حاوی یک تخمک مطلوب است، برای یک بارداری موفق کافی خواهد بود.

نمونه بالینی افزایش ذخیره تخمدان با لیزرآکوپانکچر در مطب دکتر عباس انصاری

بیمار ۳۰ ساله به دلیل کاهش ذخیره تخمدان به مطب ما مراجعه کردند. آزمایشات میزان AMH را برابر ۰٫۳ و FSH را برابر ۱۰ نشان می داد. ایشان در مرکز ابن سینا تخمک کشی انجام دادند که هر چهار تخمک پوچ بودند و در نهایت، تنها راه بارداری، تخمک اهدایی عنوان شده بود. شش جلسه درمان با طب سوزنی، لیزر آکوپانکچر، لیزر موضعی رحم و تخمدان و امبدینگ برای ایشان انجام شد . پس از این دوره درمان، ایشان به طور طبیعی باردار شدند که متاسفانه در ماه دوم سقط گردید. مجدداً بیمار جهت ادامه درمان مراجعه کردند و آزمایشات نشان می‌دهد که ذخیره تخمدان به ۰٫۸ افزایش یافته و میزان FSH برابر ۷ است. ایشان در حال ادامه درمان جهت بارداری موفق هستند.

۰۲۱۲۶۷۶۷۲۰۵

۰۹۱۰۶۶۴۲۹۲۰

پیج اینستاگرام: dr.abbas_ansari@

منبع:

https://www.asrm.org/globalassets/asrm/asrm-content/news-and-publications/practice-guidelines/for-non-members/testing_and_interpreting_measures_of_ovarian_reserve.pdf